Edatların Metin Bağlamında İncelenmesi: Faruk Nafız Çamlıbel Şiirleri Örneği

Özet

Söz dizimi esnasında bir dilbilgisi görevi üstlenen, daha çok isim soylu kelimelerden sonra kullanılan, cümlede kendisinden önceki kelimelerle sonra gelen kelimeler arasında farklı anlam ilişkileri kuran ya da cümleleri birbirine yine farklı ilgilerle bağlayan, ancak tek başlarına anlamı olmayan kelimelere edat denmektedir.  Edatların anlam ve görevlerini cümle içinde bulunduğu unsurlar belirlemektedir. Bu yönüyle edatlar bir çeşit görevli dil birlikleri olup cümle içindeki diğer kelime birlikleri arasında çeşitli münasebetler kurmaya yarayan işlevli sözler ve vasıtalar olarak değerlendirilebilir. Bu bakımdan edatların metin bağlamında incelenmesi büyük öneme sahiptir. Metin türleri içerisinde şiirler; şairlerin duygu, düşünce ve özlemleri ince bir çizgi ile adeta bir yaşantı birikimi şeklinde kelimelerin gerçek anlamlarına çoğu defa farklı anlamlar da ekleyerek, dilin imkanlarından imgelere, simgelere ve söz sanatlarına başvurarak hususi bir biçimde ortaya koydukları ayrı bir dünya, özel bir yazı türüdür. Böylece okurda estetik bir duygu oluşturarak kimi zaman az sözle birçok anlam ifade etmeyi sağlamaktadır. Bu yönüyle şiir türü çalışmamızda tercih edilmiş ve Faruk Nafiz Çamlıbel’in şiirlerinde edatların metin bağlamında örneklemeleriyle incelenmesi yapılmıştır. Çamlıbel’in şiirleri Yapı Kredi Yayınları arasında Han Duvarları adı altında toplu olarak yayınlanmıştır. İncelememizi bu eser üzerinde sayfa numarası belirterek örneklendirme tekniğiyle gerçekleştirdik. Her bir şiir içerisinde yer alan edat türü metin bağlamı gözetilerek ele alınmış ve anlam değerlendirmesi esasına göre değerlendirilmiştir. Böylece edatların metin bağlamından incelenmesine bir örnek sunulması amaçlanmıştır. Metnimiz içerisindeki örneklere de baktığımızda Türkçede edat türeten ek olmadığı için edat oluşumunda Türkçe ya başka dillerden alıntılama yapmış ya da kalıplaşma yoluna başvurmuştur. Türkçenin geniş dilbilgisi özelliği ve dilin ifade bakımından yeni dilbilgisi birimlerine ihtiyaç duyması, ad ve fiil kökleri bazı kelimeleri birer kalıplaşma ve donma evresinden geçirerek yeni bir şekillenme ile edat ve bağlaç durumuna getirmiştir.