Safranbolu Yöresinde Safran Bitkisi ve Safran Kültürü Üzerine Halkbilimsel Bir İnceleme

Özet

Safran, Iridacea (süsengiller) familyasından Crocus L. cinsine ait toprak üstü kısmı tek yıllık toprak altı kısmı ise çok yıllık olan soğanlı bir kültür bitkisidir. Kuzey yarım kürede tropikal ve subtropikal iklim kuşağında yayılım gösteren safran bitkisi günümüzde İtalya, İspanya, Yunanistan, Fas, Mısır, İsrail, Türkiye, Japonya, Çin, Hindistan, Pakistan, İran ve Azerbaycan’da yetişmektedir.   

Dünyanın en eski baharatı ve tıbbı bitkisi olan safran; antikçağdan beri dini ritüellerde, halk hekimliğinde ve halk mutfağında kullanılmıştır. Üretimi binlerce yıl öncesine dayanan safran bitkisinin, Anadolu’da tarımı yapılan en önemli merkezlerinden biri Karabük iline bağlı Safranbolu ilçesidir.  Kaliteli safran soğanlarının üretiminin yapıldığı Safranbolu, uygun yetiştirme koşulları ile yüzyıllardır safran bitkisine ev sahipliği yapmıştır. 

Safranbolu’da bir dönem önemini kaybeden safran bitkisinin günümüzde tekrar hatırlanışı; ekolojik, ekonomik, turistlik ve estetik açılardan değerlendirme çabaları dikkat çekicidir. İlçeye adını veren safran bitkisinin farkındalığının ön plana çıkmasından hareketle çalışmamızda; “safran bitkisinin geçmişteki/günümüzdeki durumunun incelenmesi ve etrafında oluşan kültürel yapının tespiti amaçlanmıştır.

Bu çalışma 2018-2020 yıllarında Safranbolu İlçesi Yukarı Çiftlik Köyü Keten Mahallesi Safran Üretimi Çiftliğinde ve Safranbolu İlçe Merkezinde gerçekleştirilen alan araştırması sonucunda elde edilen materyaller ve veriler ışığında kaleme alınmış ve elde edilen malzeme halkbilime özgü tekniklerle değerlendirilmiştir. Araştırma sırasında ve devam eden aşamalarda gözlem ve görüşme tekniklerinden yararlanılmış; safran üreticisi İsmail YILMAZ ile gerçekleştirilen görüşmeler video kayıt ile kayıt altına alınmış, bitkinin büyüme süreci fotoğraf ile belgelenmiştir.