Орталық Азиядағы «Ислам Жаңғыруы» Мәселесінің Зерттелуі (Қазіргі Тарихнамалық Еңбектер Бойынша)

Abstract

Мақалада Орталық Азиядағы исламның  жаңғыруы   мәселесінің  өзектілігі  және зерттеудің негізгі зерттеулері қарастырылған. Бұл, ең алдымен, әлемде болып жатқан жаһандану мен интеграция процестеріне байланысты, бұл мәселелерде ислам өркениеті әлемдік дамудың балама жолдарын ұсынып отыр.  Сонымен қатар, қазақстандық қоғамда болып жатқан рухани жаңғыру процесі проблеманы зерттеудің өзектілігін арттырады.  Ислам дінінің кеңінен етек жаюы Орталық Азияда ғалым-ғұламалардың көптеп шығуына тікелей әсер етті. Ислам дін ретінде, мәдениет ретінде бұл өңірлерде кең тарауы­мен қатар, ғылым ретінде, ғылым­ның кілті ретінде де көпшілік назарын аударды. Ғылымға бет бұру арқасында Орталық Азияда өзіне тән ғылы­ми мектеп, ғылыми орта қалыптасты. ХХ ғасырдың бірінші жартысы. исламды түбегейлі модернизациялау уақыты болды, бірақ ол христиандықта болған ұқсас процестен өзгеше сипатта еді. Орталық Азия территориясы ежелден Батыс пен Шығыстың түйіскен жерінде, Ұлы Жібек жолының ең белсенді бөлігінің орталығында орналасты. Осындай геосаяси орналасу маңызды фактор болып, дәл осы аумақта көптеген әлемдік діндердің идеологиялық негіздері бәсекеге түсіп, соңында дәл осы ислам діні жеңіске жетті. Осыған байланысты қазіргі кезеңде Қазақстандағы шетел тарихнамасының қалыптасуы мен дамуын зерттеудің рөлі мен маңызы артып келеді. Бұл Қазақстан және Орталық Азияның басқа да елдері мемлекеттік тәуелсіздік алып, халықаралық қатынастардың дербес субъектісі ретінде әлемдік аренаға шыққаннан кейін ғана толық мүмкін болды

Қазіргі заманғы отандық және шетелдік зерттеулердегі (1991-2021) ислам дискурсын кешенді түрде, пәнаралық әдістерді пайдалана отырып талдайды. Зерттеуде Орталық Азия жеріне исламның келуі және орнығу кезеңдері мәселесі  Батыс зерттеушілерінің еңбектері талданды. Мақалада келтірілген мәліметтерді тарихнама, тарих және исламтану сабақтарында пайдалануға болады. Өйткені,  мақала авторының  тұжырымдары қазақтардың дәстүрлі дүниетанымын, тарихын және этнографиясын одан әрі зерттеуде қолданыс табады. Бұл мақаланың өзектілігі аталмыш тақырыпқа қатысты отандық тарихнаманы одан әрі дамыту.