Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” Romanının René Girard’ın “Üçgen Arzu Modeli”ne Göre İncelenmesi

Özet

Rene Girard, “üçgen arzu modeli” şeklinde kavramlaşan modelinde arzunun kendiliğinden meydana gelmediğini, onun ortaya çıkmasında başka bir etkenlerin olduğunu ifade eder. Genel olarak türüne daha uyan bu modelde özne, öznenin arzuladığı nesne dolayımlayıcı, bu üçgenin köşelerini meydana getirir. Bu model genel olarak bir aşk üçgeni çerçevesinde cereyan eder. İçsel dolayımda öznenin nesneye yönelttiği dürtü, özellikle o dürtüyü uyandıran dolayımlayıcı tarafından engellenir. Kıskançlık ve haset gibi duyguların da nesne, özne ve kıskanılan ya da haset duyulan kişinin arasındaki ilişkiden doğduğunu savunan Girard, kıskanan kişinin kendisini arzusunun yalnızca nesneden doğduğuna inandırmaya çalıştığını ifade eder. Bu bağlamda rekabet hususu kendini gösterir. Rekabet dolayımlayıcının itibarını arttırır, nesneyi de daha kıymetli hale getirir. Öyle ki özne bakımından diğer nesneler fazla öneme sahip olmaz.

Peyami Safa, Türk edebiyatının önemli isimlerindendir. Onun bazı romanlarında “üçgen arzu modeli”nde bahsedilen ilişkileri görmek mümkündür. Bu husus özellikle Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nda daha belirgin biçimde yer alır. Burada Girard’ın aşk üçgeni modeli açıkça görülür. Üçgenin tepesinde arzunun nesnesi olan Nüzhet yer alır. Onu arzulayan iki karakter gizli bir rekabet içerisine girer. Aslında bu rekabette Doktor büyük avantaja sahiptir. Hasta çocuk, üçgenin öznesi, Doktor Ragıp Bey ise arzunun dolayımlayıcısıdır. Roman, hasta çocuk, Nüzhet ve Doktor Ragıp arasındaki üçlü aşk üzerine kurgulanmıştır. Hasta çocuk kendisinden dört yaş büyük olan Nüzhet’e platonik bir aşkla bağlanır. Ancak onun bu aşkı Doktor Ragıp Bey’in Nüzhet’e ilgisiyle çıkmaza girer. Hasta çocuk, bu aşk üçgeninde Nüzhet’i kaybeder. Bu makalede amaç, Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu romanındaki aşk ilişkisini Girard’ın arzu üçgeni yapısı içinde incelemektir.