Kırgız ve Anadolu Hayvan Masallarında Mekân Algısı

Özet

Masallar, halkların kültür hazinesini ve yaşam şeklini içinde barındıran, eğlendiren, eğlendirirken düşündüren, inandırma amacı gütmeyen edebi bir türdür. Masallar aracılığı ile toplumların sahip olduğu dil, kültür yapısı ve yaşam şekli kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Önceleri şifahi olarak yayılan masallar, daha sonraları kayıt altına alınır ve yazıya geçirilir, halkların milli hafızasını oluşturmada önemli bir rol üstlenen masallar, insanların sahip oldukları dili ve kültürü geleceğe aktarmada bir köprü vazifesi görür.

Önceleri bir kaynaktan beslenen ve belli bir bölge içerisinde anlatılan masallar, zaman içerisinde savaşlar, göçler vb. kitlesel hareketlerle dünya üzerinde yayılarak varyantlaşır, iyilik, kötülük… gibi kavramları gerçeğe bağlı kalmadan varlıklar üzerinden kendisine konu edinir. Masallar, maddi, manevi değer yargıları çerçevesinde gelişir ve tüm insanlık için evrensel bir nitelik kazanır. Bu haseple bölgeler ve milletler arasında farklı kahraman isimleriyle aynı konu ve motifleri içeren masalları görmek mümkündür.

Kırgız ve Anadolu Türkleri de aynı kültür dairesine ait olmakla birlikte, zaman içinde yapılan kitlesel göçler nedeniyle her iki halkın yaşam şekillerinde bazı farklılıklar görülmektedir. Türkler, doğudan batıya doğru göç ederken içinde bulundukları coğrafyalarla ve kültürlerle etkileşime girmişlerdir bu da onların geleneksel yaşam şekilleri ve sosyal hayatları üzerinde etkili olmuştur. Bahsedilen bu değişimlerin en açık örnekleri, Kırgız ve Anadolu masal metinlerinde gözler önüne serilmektedir. Bu çalışmada, Kırgız hayvan masallarından ve Anadolu hayvan masallarından hareketle her iki halkın coğrafi yaşamı ve sosyal yaşamı mercek altına alınacaktır. Türklerin geleneksel yaşam tarzı olan konargöçer hayatın, yapılan göçlerle birlikte nasıl mekânsal bir değişim gösterdiği örnek cümlelerde verilecektir. Masal metinlerindeki doğal mekânlar ve yapay mekânlar belirlenerek elde edilen bulgular karşılaştırmalı şekilde değerlendirilecektir.